Oratie prof. P.W.A. Huisman: Regels in de school

Zou het niet voor zichzelf spreken dat een school goed voor ‘zijn’ kinderen zorgt? Blijkbaar niet (helemaal): hierover wordt steeds meer geregeld, gehandhaafd en geschreven.

In september 2023 hield prof. Pieter Huisman zijn oratie als hoogleraar onderwijsrecht aan de Tilburg University. Onderwerp is de regels en de plichten die er gelden voor scholen in de pedagogische relatie.

Deze oratie, Geregeld gedrag. Over juridisering en regulering van de pedagogische relatie, benoemt verschillende hedendaagse ontwikkelingen die van belang zijn om te signaleren.

Veilig burgerschapsonderwijs

Zo stelt Huisman vast dat de sociale veiligheid op school in de politiek en de opinie steeds nadrukkelijker wordt gekoppeld aan de burgerschapswaarden. In de woorden van een Kamerbrief: “Een vrije en veilige school begint bij een heldere en duidelijke kern van gemeenschappelijke waarden”.

Je kunt dat twee kanten op uitleggen. De ene kant op: het verplichte minimum aan burgerschapswaarden betekent dat we elkaar als naaste omgeving veiligheid en respect moeten bieden. Dus: burgerschap invullen vanuit veiligheid.

De andere kant op zou zijn: veiligheid invullen vanuit een breed ingevuld burgerschap. Als burgerschap dan betekent: iedereen moet elkaar helemaal vrij laten in individuele keuzes voor levensinvulling en identiteit, dan betekent veiligheid, uiteindelijk: het kan onveilig zijn als we de leerlingen gezamenlijk allereerst Gods heilzame wegen voorhouden.

Als dat de invulling zou worden van de zorgplicht voor sociale veiligheid, gaat het mis.

Het individuele kind steeds belangrijker

Huisman doet verder twee belangrijke observaties. Hij constateert een “verneveling” van het onderwijsrecht: door de wettelijke zorgplichten, en de opkomst en jurisprudentie van klachten- en geschillencommissies, ontstaat er een fijnmazig netwerk van regels en richtlijnen. De school moet bijvoorbeeld zorgvuldig communiceren met ouders om hen tijdig mee te nemen in beslissingen over het onderwijs voor hun kind. De school moet maatregelen nemen als er signalen zijn van frictie of pestgedrag in een klas. Enzovoorts. Hoewel scholen voor zichzelf de lat best hoog mogen leggen, wijst Huisman terecht op het risico van teveel juridisering. Zie ook: https://vbso.nu/maatregelen-minister-rond-meldpunt-sociale-veiligheid/.

Als tweede concludeert Huisman dat het onderwijsrecht steeds meer het vertrekpunt heeft van het individueel recht van elk kind op goed onderwijs. Dat komt in de plaats van het vertrekpunt van de algemene taak van scholen om onderwijs aan te bieden. Wel blijft duidelijk het recht van de school om eigen regels en richtlijnen vast te stellen, waar school én kinderen (en ouders) zich aan moeten houden. Voor ons zal steeds belangrijker worden om uit te leggen dat we niet allereerst tot taak hebben om de kinderen de ruimte te geven hun mening te vormen (dat ook), maar allereerst om hen Gods weg voor te houden.

Mr. drs. J. (Jaco) van den Brink

Onderwijsadvocaat

Stel een vraag