Burgerschapsopdracht: wat zijn de verplichtingen?

Het wetsvoorstel Burgerschapsopdracht is op 22 juni ook door de Eerste Kamer aangenomen. De wetswijziging zal D.V. per 1 augustus 2021 in werking treden. Wat zijn de verplichtingen voor scholen?

Onderwijsinspectie

De afgelopen week zijn ook de nieuwe Onderzoekskaders van de Onderwijsinspectie vastgesteld, ook voor het primair onderwijs.

Daarin heeft de Inspectie ook de vernieuwde burgerschapsopdracht verwerkt. In het bijzonder de laatste drie pagina’s (eindnoot 1) gaan uitvoerig in op de meer specifieke verplichtingen die de Inspectie afleidt uit de diverse onderdelen van de wettekst.

Lees ook: Geen ‘eigen’ eisen inspectie bij burgerschapsonderwijs

Aan de slag

Het is nu aan de schoolbesturen en scholen om – vanuit een op de identiteit gebaseerde visie – werk te maken van dit onderwijs. KOC Diensten ondersteunt daar graag bij. En zoals al eerder benoemd: er gebeurt natuurlijk al van alles op school, zoals bij de Bijbelles, bij biologie en geschiedenis, dat alles met burgerschap te maken heeft.

Voor onze scholen is het ook de Bijbelse opdracht om de kinderen en hun gewetens te vormen naar de Bijbelse normen en waarden. Gelet op de veranderingen in de samenleving waarvan we deel uitmaken, is het nu temeer belangrijk om deze vorming grondig uit te werken. Hetzelfde geldt voor een beleid dat gericht is op een veilige omgeving voor alle kinderen.

Hieronder geef ik puntsgewijs weer welke meer specifieke verplichtingen de vernieuwde burgerschapsopdracht nu omvat. Daarbij heb ik ook het nieuwe Onderzoekskader van de inspectie verwerkt.

Visie en aansluiting

Dat geldt ook voor de opmerkingen over de inhoud, de basiswaarden. Daarbij maak ik hier wel direct een vertaalslag vanuit onze identiteit (gebaseerd op het “Raamwerk visie op burgerschapsvorming reformatorisch PO”). Van groot belang is immers dat we op dit punt een samenhangende visie op grond van Schrift en belijdenis formuleren, waarmee we ook naar de overheid laten zien betrouwbaar te willen zijn. Daarbij is het goed om ook de aansluiting zichtbaar te maken met de basiswaarden die de Inspectie noemt en in de verwoording geen onnodige vervreemding te laten ontstaan.

Het onderstaande is hiervoor een eerste aanzet. U kunt hierover alvast verder denken en spreken binnen uw bestuur en school. Ondertussen wordt ook vanuit de VBSO en KOC Visie gewerkt aan verdere uitwerking om u in de komende maanden handreikingen te kunnen doen.

De elementen uit de burgerschapsopdracht

1 Begin met een visie vanuit de eigen identiteit

2 Let op de onderwijskundige vereisten

• Doelgericht -> formulering van geconcretiseerde leerdoelen. Dat gaat over de inhoud (basiswaarden, zie onder) en over de “sociale en maatschappelijke competenties.
• Samenhangend -> logische opbouw leerstof en aanpak om de leerdoelen te bereiken
• Herkenbaar -> realisering van geplande leerstof en aanpak
• Leerresultaten -> gegevens die een adequaat beeld van de resultaten geven

3 Let op het schoolklimaat

• Terugkerende expliciete aandacht voor identiteit en basiswaarden vanuit een schoolklimaatbeleid
• Creëer situaties waarin leerlingen worden gestimuleerd met de basiswaarden te oefenen
• Veiligheidsbeleid, ook specifiek voor kwetsbare groepen leerlingen (zoals kinderen met lhbti-gevoelens). Beleid om te zorgen dat ook zij zich veilig en geaccepteerd voelen. Gericht op handvatten voor Bijbelse communicatie voor de leraren
• Organiseer schoolklimaatsessies waarbij leraren kunnen sparren over identiteit, basiswaarden, veiligheid en acceptatie en pedagogisch klimaat
• Spreek leerlingen aan op niet-respectabel taalgebruik
• Meet regelmatig het welbevinden en veiligheidsbeleving op de hele school, in het bijzonder van de kwetsbare leerlingen. Evalueer op basis hiervan het schoolklimaat- en veiligheidsbeleid.

4 Let op de inhoud: de basiswaarden

Uitgangspunten

• Verantwoordelijk, dienstbaar en afhankelijk – richting God en de mensen om ons heen
• Daarom vrijheid, zodat eenieder deze verantwoordelijkheid kan invullen
• Daarom gelijkwaardigheid, niemand is beter dan een ander en iedereen verdient respect, oprechte interesse in wat de ander ten diepste drijft
• Daarom solidariteit: we hebben elkaar nodig

Leven vanuit deze uitgangspunten

• Gehoorzaamheid en ordening: God geeft ons goede kaders, in de schepping en Tien Geboden. Er is gezag in de samenleving. Bij de overheid voor het land, bij de leraar in de school en bij de ouders in het gezin. Ouders zijn eerstverantwoordelijk voor opvoeding, gewetensvorming. Menselijk gezag is niet oneindig: uiteindelijk is ieder volwassen mens zelf verantwoordelijk. Seksualiteit krijgt een plaats binnen het huwelijk tussen man en vrouw. God schiep man en vrouw om elkaar aan te vullen en om het beeld te zijn van Christus en de gelovigen.
• Zelfbeeld in relatie: iedereen is even waardevol en niemand leeft voor en op zichzelf. Dat maakt nederig en geeft het leven perspectief.
• Naastenliefde en trouw: we zijn bewogen met het welbevinden van iedereen en spannen ons daarvoor in, luisterend naar ieders vragen. We leven in relaties, familie, kerk, gemeenschap, vrienden, school, samenleving en hebben elkaar nodig. Wees naar iedereen eerlijk, betrouwbaar en respectvol. Wees bewogen met iedereen op je pad die hulp nodig heeft.
• Verdraagzaamheid: er is een grote diversiteit aan mensen en levensvisies om ons heen. Het is niet aan ons om over mensen te oordelen, wel kan het zinvol zijn om (na geluisterd te hebben) iets te zeggen over opvattingen of ideeën.
• In de rechtsstaat zijn er daarom ook staatsvrije sferen, vrijheden, grondrechten en geldt gelijke menselijke waardigheid voor iedereen. Er is ruimte voor de diversiteit aan levensbeschouwingen om zich te organiseren en te uiten. Voor de wet is iedereen gelijk, ongeacht ras, geslacht, geaardheid etcetera.
• Democratie: de staat is van ons allemaal en daarom zijn we met elkaar verantwoordelijk en verdelen we de inspraak evenredig. Geweldsmonopolie berust bij de staat; door burgers worden uitsluitend vreedzame en geweldloze methoden gehanteerd.

Meer weten?

Kijk in ons dossier Burgerschapsonderwijs of neem contact op!

Mr. drs. J. (Jaco) van den Brink

Onderwijsadvocaat

Stel een vraag